Το Beltane είναι η Κέλτικη εποχιακή γιορτή η οποία σηματοδοτεί τη μετάβαση στους ζεστούς μήνες του χρόνου και είναι μία από τις πιο σημαντικές και πιο διαδεδομένες γιορτές σύμφωνα με τον παγανιστικό Τροχό του Χρόνου.
Το Βeltane γιορτάζει την έναρξη του καλοκαιριού ενώ συχνά ονομάζεται και Mayday ή αλλιώς Πρωτομαγιά μιας και γιορτάζεται την 1η Μαΐου. Η γιορτή ιστορικά αλλά και στη σημερινή παγανιστική παράδοση, συνδέεται με το στοιχείο της φωτιάς. Μεγάλες φωτιές ανάβονται στα μεγάλα φεστιβάλ του Beltane, τόσο για τη ζεστασιά της γιορτής όσο και για το τελετουργικό που απαιτείται.
Ένα τέτοιο τελετουργικό βρίσκουμε στις ιρλανδικές πηγές του 10ου αιώνα το οποίο αναφέρει βοοειδή γύρω από φωτιές στις οποίες οι άνθρωποι ψέλνουν επωδές με στόχο να φέρουν προστασία στα ζωντανά τούς επερχόμενους μήνες.
Γενικά η φωτιά θεωρείται τυχερή και προστατευτική, για αυτό και πολλοί περπατάνε γύρω της ή πηδάνε από πάνω της, μία παράδοση που κρατείται ακόμη και σήμερα στους εορτασμούς του Βeltane και της Πρωτομαγιάς στη Βόρεια Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα.
Ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό είναι το φαγοπότι με προσφορές στους θεούς και τα πνεύματα για ένα γόνιμο καλοκαίρι. Σχετικά με την προέλευση της γιορτής υπάρχει μία θεωρία ότι συνδέεται με τον Θεό-Ήλιο τον λεγόμενο Belanus, θεό της κελτικής μυθολογίας.
Ωστόσο υπάρχουν λίγες πήγες και ιστορικές αναφορές σχετικά με αυτή τη θεότητα, και το συσχετισμό της με τις πρώιμες γιορτές. Bel βασικά σημαίνει πέρασμα, ένα μικρό χάσμα, ενώ το tane είναι η παλιά ιρλανδική λέξη για τη φωτιά.
Μια άλλη σύμπτωση ή σύνδεση είναι τα αρχαιοελληνικά Ανθεστήρια που γιορτάζονταν αρχές Μαϊου και ήταν αφιερωμένα στη θεά Δήμητρα και την κόρη της Περσεφόνη που αυτόν τον μήνα έβγαινε από τον Άδη και ανέβαινε στη γη. Παρομοίως και στην αρχαία Ρώμη, υπήρχαν γιορτές που λέγονταν "ροσύλλια" τις οποίες διατήρησαν και οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες αργότερα.
Σύμφωνα με την παράδοση, τα παράθυρα και οι πόρτες στολίζονται με τα μαγιάτικα στεφάνια για το φεστιβάλ. Aυτά δεν είναι απλά για διακοσμητικούς λόγους αλλά πίστευαν ότι προσφέρουν προστασία στο σπιτικό, καθώς και με αυτό το τρόπο εξευμενίζονταν και οι νεράιδες.
Εκτός από λουλούδια, στόλιζαν και κλαδιά στις πόρτες γιατί πίστευαν ότι θα έχουν καλή παραγωγή γάλακτος οι αγελάδες τους. Ακόμη και σήμερα στο Βeltane βλέπουμε παρόμοιες παραδόσεις όπως για παράδειγμα την στέψη της Βασίλισσας του Μαΐου, τον χορό γύρω από το γαϊτανάκι καθώς και τον στολισμό θάμνων και στεφάνων.
Όπως συμβαίνει και κατά τη διάρκεια του Ηalloween, τη γιορτή των Αγίων Πάντων, κατά το Beltane θεωρούν ότι το πέπλο μεταξύ των δύο κόσμων γίνεται πολύ λεπτό. Παραδόσεις, δοξασίες αλλά και προλήψεις είναι συνδεδεμένες με την Πρωτομαγιά και την παραμονή της Πρωτομαγιάς από τους αρχαίους χρόνους. Η παραμονή της Πρωτομαγιάς ονομάζεται αλλιώς και Βαλπύργεια νύχτα- νύχτα που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μαγική παράδοση και τις συνάξεις των μαγισσών.
Το όνομα της γιορτής προέρχεται από την Αγία Βαλπούργκα, μια αγγλίδα μοναχή και ιεραπόστολος που στάλθηκε στη Γερμανία και ίδρυσε ένα μοναστήρι για μοναχούς και μοναχές. Σταδιακά, μετέδωσε τη χριστιανική πίστη στην παγανιστική μέχρι τότε Γερμανία, ενώ έγινε επίσης γνωστή για τις θεραπευτικές της ικανότητες καθώς και για τον αγώνα της ενάντια στη μαγεία. Πώς όμως μια γιορτή που σχετίζεται με τις συνάξεις των μαγισσών συνδέεται με την
Αγία που τις κυνηγούσε; Το πως έγινε η ταύτιση δεν είναι γνωστό, όμως κατά πάσα πιθανότητα οι παγανιστικές γιορτές μπλέχτηκαν με τις χριστιανικές και στη συνέχεια ταυτίστηκαν.
Η Αγία Βαλπούργα συνδέθηκε με τη γιορτή όταν 1η του Μάη έγινε η μεταφορά των λειψάνων της από το μοναστήρι της στο στο γερμανικό Eichstätt. Το Σαμπάθ των μαγισσών τώρα- που γίνεται κάθε παραμονή πρωτομαγιά- ξεκίνησε από την γερμανική παράδοση. Πίστευαν πως μάγισσες από όλο τον κόσμο συγκεντρώνονταν κάθε χρόνο στην κορυφή του Όρους Brocken, όπου τελούσαν τις μαγικές τελετουργίες της άνοιξης υπό το φως της σελήνης. Η πρώτη γραπτή αναφορά για την παραπάνω πεποίθηση έρχεται τον 17ο αιώνα από το έργο The Blocksberg Performance του Johannes Praetorious. Η ευρεία όμως διασπορά των μύθων για τις μάγισσες και τις ιεροτελεστίες τους ήρθαν τον 19ο-20ο αιώνα, πιθανότατα από την επίδραση του έργου Faust του Goethe. Η διαμονοποίηση του παγανισμού έδωσε στη Βαλπούργεια νύχτα μια οργιαστική χροιά καθώς πίστευαν ότι η μάγισσες έκαναν όργια με το διάβολο.
Η σύμπτωση της γιορτής της Αγίας με τη γιορτή της Πρωτομαγιάς, οδήγησε στο να λαμβάνουν χώρα την πρώτη μέρα του Μάη οι γιορτές σε μεγάλο μέρος της βόρειας Ευρώπης. Σε διάφορες περιοχές, οι άνθρωποι πήγαν έναν βήμα παραπέρα, και έτσι για προστασία από τις μάγισσες και το κακό που βρισκόταν ελεύθερο, όπως συμβαίνει και τη Νύχτα των Αγίων Πάντων, ανάβουν μεγάλες φωτιές και κάνουν θόρυβο ή μεταμφιέζονται για να ξορκίσουν τα κακά πνεύματα. Άλλη μια παράδοση της Γερμανίας, η ankenschnitt, θέλει τους ανθρώπους να καίνε τα στρωσίδια της προηγούμενης χρονιάς και να αφήνουν προσφορές στα πνεύματα όπως μέλι, βούτυρο και ψωμί.
Μία άλλη σύνδεση του Βeltane με τη μαγεία είναι και το μάζεμα της δροσιάς του πρωινού, το νερό που μαζεύεται στα φύλλα των δέντρων, το οποίο θεωρείται ότι έχει μαγικές ιδιότητες και όποιος κάνει μπάνιο με αυτό ή πλύνει το πρόσωπο του θα έχει φρέσκια και καθαρή επιδερμίδα.
Imaginarium Magazine Τεύχος 4, Απρίλιου 2021
Της Αναστασίας Διακίδη